Journalisten zijn onderdeel van het probleem. Dat blijkt uit een nieuw
onderzoek van twee jonge wetenschappers, David Hollanders en Rens
Vliegenthart van de Universiteit van Tilburg en die van Amsterdam.

“The influence of negative newspaper coverage on consumer confidence: the
Dutch case”, luidt de titel van hun Working
Paper dat onlangs verscheen. Daarin bekijken ze de relatie tussen
negatieve krantenartikelen over de economie, en het consumentenvertrouwen
zoals gemeten door het Centraal Bureau voor de Statistiek.

Crisisverhalen
Ze gingen als volgt te werk. Allereerst lieten Hollanders en Vliegenthart de
computer tellen hoe vaak er tussen 1990 en 2008 in het NRC Handelsblad
artikelen stonden die een van de volgende termen bevatten: recessie,
economische crisis, economische krimp en economische neergang.
Voorpagina-artikelen telden dubbel.

Deze termen bleken in die negentien jaar maar liefst 12.979 maal te zijn
gebruikt door NRC-redacteuren in 8.806 verschillende artikelen. Vooral in
1993, 1998 (roebelcrisis), 2001 (11 september), in 2003, eind 2007 (begin
kredietcrisis) en eind 2008 (hoogtepunt kredietcrisis) stond de krant vol
met crisisverhalen. In de laatste periode overigens verreweg het meest. En
op momenten dat het aantal negatieve economische verhalen piekte, belandde
het consumentenvertrouwen meestal op een dieptepunt.

Gereedschapkist
Maar dat feit op zich bewijst natuurlijk nog niets. Misschien zorgde het lage
vertrouwen wel voor negatief economisch nieuws en vervolgens voor de
deprimerende artikelen, in plaats van andersom. Hollander en Vliegenthart
trekken hun statistische gereedschapkist open om te onderzoeken wat nu
precies wat veroorzaakt. Wat was eerder, de kip of het ei?

Ze gebruiken daarvoor het concept van ‘Granger causaliteit’ wat er grofweg
neerkomt op vaststellen wat eerst kwam, de negatieve artikelen of het lage
consumentenvertrouwen.

De conclusie van de onderzoekers is duidelijk: de slechte artikelen
veroorzaakten (mede) het lage vertrouwen. Ze kunnen dit verband zelfs
kwantificeren: ieder negatief artikel in NRC Handelsblad zorgde voor een
daling van de vertrouwensindex met 0,02 punten.

Daar kunnen de NRC-redacteuren het mee doen. Als ze vijftig keer schrijven
over ‘economische krimp’ sturen ze het consumentenvertrouwen van de huidige
min 23 naar min 24. De winkeliers zullen het ze niet in dank afnemen.

Gematigde toon
De onderzoekers vinden dan ook dat journalisten zich de resultaten van hun
onderzoek ter harte moeten nemen. “Journalisten zouden rekening moeten
houden met de onafhankelijke invloed die hun artikelen hebben op
consumenten”, schrijven ze.

“Door de negatieve economische ontwikkelingen te versterken, zoals de extreem
hoge waarden voor negatieve verslaggeving aan het einde van onze
onderzoeksperiode aangeeft, hebben de media bijgedragen aan de daling van
het consumentenvertrouwen. In dat geval lijkt een meer gematigde toon
gepast”.

Auw! Die laatste zin doet ook hier bij Z24 pijn. Want wij trakteerden de lezer
het afgelopen jaar ook op een stroom aan negatieve berichten. Met koppen
als: Beurzen Azië gegijzeld door angst, Nieuwe dreun voor Wall Street,
Bloedbad op beurzen, hielden we de stemming er allerminst in.

Ook artikelen als Crisis vreet aan fundament economie, Echte huizencrisis
dreigt, of De ergste crisis sinds 1879, zullen het vertrouwen van de
Nederlandse consument geen goed hebben gedaan.

De spits van Ajax
Spijt me dat? Allerminst. Want ook al hebben Hollanders en Vliegenthart
degelijk werk geleverd, hun finale conclusie is niet wetenschappelijk.
Waarom zou het beter zijn geweest de toon te matigen tijdens de heftigste
economische crisis van onze tijd? Alleen maar om het consumentenvertrouwen
niet extra te schaden? Weegt dat op tegen de kosten van onvoldoende
gewaarschuwde consumenten, beleggers en ondernemers die niet op tijd
voorzorgen hebben kunnen nemen? Ze hebben het niet onderzocht.

Als Ajax niet genoeg scoort, en de sportredactie van Het Parool in een kwaad
stuk schrijft dat de spits niet kan voetballen, speelt die de volgende
wedstrijd misschien nog slechter. Dan maar schrijven: “droomspits Ajax wacht
geduldig op zijn kans”? Daar schiet Ajax op langere termijn helemaal niets
mee op.

Sorry
Het kan goed zijn dat de pers de crisis heeft verergerd. Sorry, maar het kon
niet anders. Bij de Amerikaanse zakenzender CNBC hielden ze tot na de val
van Bear Stearns vol dat er niets aan de hand was. Beleggers moesten gewoon
instappen. Deze optimisten hebben meer kwaad gedaan dan alle zwartkijkers
van NRC of Z24.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl